martes, 24 de abril de 2012
O sector servizos e o proceso de terciarización da economía en España e Galicia
O sector servizos e o proceso de terciarización da economía en España e Galicia
- Características do sector terciario
- Causas da terciarización
- Contrastes na localización dos servizos
O sector servizos abrangue todas aquelas actividades que non se poden considerar agrícolas ou industriais.
En España este sector ocupa o mirande número de traballadores. Por iso, considérase que vivimos
nunha sociedade terciaria. Nos países desenvolvidos máis da metade da poboación activa traballa
no sector terciario ou servizos, que medrou en importancia tanto polo número de persoas que ocupa
como pola riqueza que xera. A distribución dos servizos no territorio amosa grandes desigualdades
e desequilibrios, dado que tenden a se concentrar nas zonas con maiores niveles de renda.
Características do sector terciario
O sector terciario ou servizos abrangue o conxunto de prestacións orientadas a satisfacer as
necesidades e demandas da sociedade. É un sector moi heteroxéneo formado por actividades moi
diversas. As características principais que definen o sector terciario son:
- Actividades intanxibles e inmateriais. O que se ofrece e se valora é a calidade da prestación que
se realiza, por exemplo, un servizo médio ou unha asesoría.
- Actividades imposibles de almacenar. Os servizos préstanse cando son necesarios ou requiridos,
polo que se adoitan localizar preto dos posibles usuarios.
- Actividades moi diversas. Desde administracións públicas, servizos financieiros, comerciais,
culturais e de lecer, sanitarios e educativos, dirección, administración e asesoría de empresas,
servizos de limpeza e mantemento, asistencia social, comunicacións, etc.
- Actualmente, téndese a diferenciar o terciario clásico do terciario superior ou cuaternario, sector
que reúne as actividades máis cualificadas: investigación, telecomunicacións, alta tecnoloxía...
- É un sector que abrangue dende grandes empresas con milleiros de traballadores a pequenos
empresarios.
Causas da terciarización
Desde hai tres décadas, pódese dicir que España ten unha economía de servizos, porque máis
de dous terzos de todos os empregos e a produción que se xera no país proceden deste sector. A
tendencia é que esta proporción continúe aumentando nos próximos anos, tal e como ocorre en todos
os países do noso medio. Por iso adóitase afirmar que en España vivimos un proceso de
terciarización da economía.
O rápido crecemento que experimentaron as actividades de servizos é o resultado das profundas
transformacións que viviu a sociedade española, que hoxe presenta as seguintes características:
- É unha sociedade de consumo, en que o aumento do nivel de renda elevou a capacidade de
compra e, con isto, o desenvolvemento do comercio e toda unha serie de servizos destinados
á poboación.
- É unha sociedade do benestar, en que aumentou a oferta de todo tipo de servizos sociais
(educativos, sanitarios, culturais, deportivos...), ofrecidos por institucións públicas e privadas.
- É unha sociedade de ocio, en que aumenta a importancia do turismo e de diversos servizos
relacionados co gozo do tempo libre (hostalaría, restauración, espectáculos, etc.).
- É unha sociedade capitalista avanzada, en que o sector financieiro e de seguros ocupa un lugar
destacado no control dos cartos e o crédito, básicos para o funcionamento das empresas e o
propio consumo familiar.
- É unha sociedade do coñecemento, en que cobran protagonismo unha serie de servizos
avanzados que melloran a calidade e competitividade das empresas (enxeñaría, deseño, servizos
informáticos, asesoría técnica...), xunto a centros de investigación e centros tecnolóxicos para
promover a I+D (investigación e desenvolvemento tecnolóxico).
- É unha sociedade rede, en que tanto as persoas coma os produtos ou a información, teñen cada
vez maior mobilidade, xerando densas redes de fluxos ás que os territorios queren estar
conectados, o que aumenta a demanda de todo tipo de transportes e telecomunicacións.
- É unha sociedade regulada, porque a súa complexidade esixe unha administración pública eficaz
que xestione o seu funcionamento.
Todo isto supón unha gran diversidade de servizos, desde os máis especializados e modernos
ata os máis tradicionais e precarios.
Contrastes na localización dos servizos
A localización do emprego en actividades de servizos mostra importantes diferenzas se se
considera o volume total de persoas ocupadas nas diferentes provincias. As de Madrid, Barcelona
e Valencia concentran case 5 millóns de empregos, equivalentes a máis dunha terceira parte do total,
seguidas por outras provincias litorais, xunto a Sevilla e Zaragoza.
Se se considera en cambio a proporción do emprego terciario sobre o total, as diferenzas
disminúen, cos valores máis altos en Madrid, o litoral mediterráneo (agás Cataluña) e ambos os
arquipiélagos.
Esa distribución relaciónase coa influencia de diversos factores:
- Ante todo, relaciónase coa repartición da poboación e o seu nivel de renda, pois a maioría destas
actividades buscan estar cerca dos seus clientes potenciais e, polo tanto, aumentan en territorios
con altas densidades e elevado nivel de ingresos.
- Tamén inflúe a presenza de poboación estacional relacionada co desenvolvemento do turismo,
sobre todo, nas áreas litorais, pois iso engade un volume importante de consumidores dalgúns
tipos de servizos.
- Un terceiro factor é a densidade de empresas no territorio, pois son as principais demandantes
dalgúns servizos (desde o transporte e as telecomunicacións, aos servizos informáticos,
xurídicos, de mantemento e reparación, de deseño e enxeñaría, etc.).
- Por último, as administracións central, autonómica e local distribúense por todo o territorio, pero
a presenza de funcionarios e contratados nelas é maior naqueles provincias e cidades onde se
localiza a capitalidade nacional ou autonómica.
En resumo, os servizos teñen hoxe unha gran importancia e dinamismo, ata converterse na
principal fonte de emprego actual e para o futuro. Por esa razón, e porque as diferentes actividades
tamén mostran diversas tendencias de localización, xeran paisaxes específicas e, en ocasións, son
fonte de impactos negativos; a Xeografía interésase cada vez máis por este sector que conta con
máis de 14 millóns de empregos e dous terzos do valor da produción total obtida en España, así como
a maior perspetiva de crecemento.
O sector servizos en Galicia
Máis do 60% do PIB de Galicia corresponde ao sector servizos, que experimentou un gran
crecemento e diversificación nas últimas décadas. O turismo, o comercio, os transportes e mais os
servizos sociais son exemplos desta transformación.
O sector terciario de Galicia adquiriu unha importancia decisiva na creación de postos de traballo,
xa que en 2008 os servizos ocupaban o 63% do emprego galego. A distribución xeográfica está pouco
equilibrada; os servizos concéntranse nas capitais provinciais e nos grandes núcleos urbanos,
principalmente nas provincias da Coruña e Pontevedra. Distínguense dous subsectores:
- Os servizos non destinados á venda son os servizos sociais financiados polos organismos
oficiais, como a educación, a saúde e a administración pública. Así, en 2006 o 56% do gasto
público que realizou a Xunta estivo destinado a sanidade e educación.
- Os servizos destinados á venda abranguen o comercio, o turismo, os transportes, os servizos ás
empresas, que diversificaron a súa oferta en actividades como asesoramento xurídico, servizos
informáticos e administrativos, recursos humanos ou publicidade e os servizos financieiros, que
potencian o crecemento da economía a través da concesión de créditos a particulares e
empresas, e o investimento en proxectos empresariais.
En canto ó turismo, Galicia recibiu en 2007 máis de 3.700.000 turistas. Esta afluencia masiva de
visitantes representou ao redor do 5,5% do PIB e proporcionoulle emprego ao 6,1% da poboación
ocupada. Actualmente a Comunidade dispón de máis de 54.000 prazas hoteleiras e de numerosos
servizos e equipamentos complementarios. Os turistas que visitan Galicia proceden na súa maioría
do territorio español (80,4%) e en menor medida do estranxeiro (19,6%), sobre todo de países da UE,
como Portugal, Reino Unido, Alemaña, Francia e Italia. A nosa Comunidade ofrece diversos tipos de
turismo: turismo de sol e praia, turismo cultural, turismo rural e turismo termal.
Sen embargo, no ano 2008 Galicia recibiu uns 200.000 visitantes menos que o ano anterior, por
mor da recesión económica. Ademais, a imposibilidade de competir no mercado internacional cos
destinos masivos de praia determinou a orientación da política turística cara a outros campos, como
o gastronómico, cultural, or congresos ou o deportivo, co fin de atraer un turismo de maior calidade
e asegurar a ocupación hoteleira durante todo o ano.
Respecto ao comercio, Galicia incrementou nas últimas décadas o comercio interior como
consecuencia do crecemento demográfico e económico. Na actualidade representa un 10% do PIB
e emprega a un 17% da poboación ocupada. Caracterízase pola coexistencia de numerosos
pequenos establecementos xunto con grandes empresas comerciais nacionais e multinacionais.
Actualmente, o pequeno comercio está vivindo unha crise que se manifesta na redución de
establecementos tradicionais e na perda de emprego.
Os intercambios co exterior son cada vez máis importantes debido á apertura progresiva da
economía galega. A balanza comercial nos últimos anos foi positiva xa que as exportacións superaron
ás importacións. Así, durante o ano 2008, Galicia vendeu ao estranxeiro produtos por valor de 15.614
millóns de euros e importou o equivalente a 15.463 millóns. As exportacións céntranse na venda de
material de transporte, confección, e peixe, crustáceos e moluscos. As importacións que destacan
polo seu volume son os produtos enerxéticos e o material de transporte, que concentran o 40,5% do
total. O desafío máis importante do comercio exterior galego é manter o superávit da balanza
comercial alcanzado en 2007 e 2008, tras décadas de déficit comercial.
Finalmente, nos transportes hai que salientar que a situación periférica e o relevo accidentado
de Galicia son factores que explican que as infraestruturas de transporte e comunicación co resto do
Estado fosen tradicionalmente moi deficientes. Así e todo, nas últimas décadas, os investimentos
públicos destináronse a modernizar e ampliar a rede de estradas, os ferrocarrís, os portos e os
aeroportos.